Check up, sözlük anlamıyla bir kişiyi ya da bir şeyi kontrol etmek, tıbbi anlam olarak da periyodik olarak muayene etmek demektir. Sağlıkta kullanıldığı anlamını açacak olursak, herhangi bir sağlık problemi olmayan bir insanın, sağlık durumunun değerlendirilmesi, henüz hastalık haline gelmeden bazı risk faktörlerinin araştırılması ve önlemeye yönelik incelenmesidir. Böylelikle kişinin farkında olmadığı bir durumu belirleyerek, önlem almak ve konforlu yaşamasını ve ömrünü uzatmayı hedeflemektedir.
Bu amaçla, tekrar altını çizerek söylüyorum, herhangi bir yakınması olmayan kişi, başvurduğu sağlık merkezinde, cinsiyeti ve yaşına uygun bir tarama programına alınır. Bilinmeyen bir rahatsızlığı olup olmadığı araştırılır. Bir hastalık ya da şüphesi bulunursa, tetkikler detaylandırılır ve durum tespiti yapılır. Sonunda da gerekiyorsa tedavisi ve ardından düzenli aralıklarla takibi yapılır.
Bizde genelde böyle olmuyor. Örnekle anlatmak daha akılda kalıcı olur diye başımdan geçen bir olayı aktarayım: Polikliniğime bir hasta getirildi, 80' e yakın yaşta, ayakta zor duran, bembeyaz benizli bir erkek... Evde hareketlerinin yavaşladığını, sürekli uyukladığını, yemek yemediğini görerek nesi var acaba diye bir check up programı satın almışlar. Daha ilk gören hekim arkadaşımız, tetkik sonuçlarını bile beklemeden, benden Endoskopi istemiş. Hastayı dinleyince gerçekten ağzından bir tek "benim mide kanserim var" sözü çıkmadı. Yaptığım endoskopide de midedeki kitlesini saptayarak biyopsi aldım ve kanser çıktı. Check up paketindeki bazı tetkikler boşa yapılmış oldu, ekstradan da yeni tetkikler eklenerek ekonomik anlamda da aileye yıkıcı oldu.
Buradaki örnekte, halsizlik, iştahsızlık gibi yakınmaları olan ve kansızlığı yüzünden okunan bir hastanın nesi var diye getirilmesi ilginçtir. Bu kişi hasta, bu kişinin yakınmaları var, genel sağlık durumunda bir bozulma var, buna "Check up" yapılmaz. Benzer şekilde, ailesinde kolon kanseri olan bir kişi de kolon kanseri taraması açısından en önemli tetkik olan kolonoskopi olmaksızın, tam Check up diye bir yığın tetkikten geçirilmesi ona fayda sağlamaz.
Check up paketi seçilirken ilk dikkat edilecek konu, bilinen hastalığı varsa, onun dışında bir yakınmasının olup olmamasıdır. Eğer yakınması varsa, önce o konu araştırılıp, tedavisine başlanıp, sonra diğer hastalıkların varlığı yönünden check up programına alınmalıdır.
Kişiye, cinsiyete ve yaşa özgü tetkikler yapılarak Check up paketi seçilir. Sadece kanser şüphesiyle ya da sadece metabolik hastalıkları araştırmak amaçlı kısmi inceleme olmaz. Bu tarz araştırmalara "tarama" denir. Check up, tüm vücudun ve sistemlerin gözden geçirilmesi demektir.
Check up, çok uç incelemelere girilmeden, genel hatlarıyla hastalıkların araştırılmasıdır. Ayrıntılı bir fizik muayeneden sonra, temel tetkikler planlanır. Bunlarda bir sorun çıkarsa tetkikler detaylandırılır. Örneğin, şeker hastalığının araştırılmasında sadece açlık kan şekerine bakmak yeterlidir. Bunun ötesindeki tetkikleri, açlık kan şekeri normalse, şikayeti olmayan kişiye yapmak fuzulidir.
Çok nadir hastalıkların araştırılmasını yapmak da lüzumsuzdur. Mevcut durumu tespit ettiğinden, Check up ile ileride olası bir hastalığı tespit etmek de mümkün değildir. Check up paneli o günkü durumu ortaya koyar. Gelecektekilerden sorumlu değildir. Geleceği ön göremez. Geleceği ön görecek testler ayrıdır. Onları Check up testi olarak ele almak yanlıştır.
